ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΧΕΛΙΔΟΝΑΣ - ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ

Το έθιμο της χελιδόνας τον Μάρτιο, έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα.
Ο συγγραφέας Αθηναίος , διέσωσε  ένα "χελιδόνισμα" που έφθασε στις μέρες μας γραμμένο σε μια στήλη που βρέθηκε στη Ρόδο.


Τα παιδιά το τραγουδούσαν , τριγυρίζοντας στην πόλη μ΄ένα ομοίωμα χελιδονιού και ζητώντας φιλέματα.
Ο Αθηναίος σημειώνει ότι το "χελιδονίζειν" ήταν για τους Ρόδιους, ένα είδος αγερμού (συλλογή χρημάτων) όπως και στα σύγχρονα κάλαντα. 

Το τραγούδι είναι ένα ανώνυμο δημώδες άσμα και αναφέρεται απο τον ιστοριογράφο Θεόγνη (άγνωστο πότε έξησε) στο δεύτερο βιβλίο του "Περί των εν Ρόδω θυσιών", λέγοντας 

καὶ χελιδονίζειν δὲ καλεῖται παρὰ Ῥοδίοις ἀγερμός τις ἄλλος, περὶ οὗ φησι Θέογνις ἐν βʹ περὶ τῶν ἐν Ῥόδῳ θυσιῶν γράφων οὕτως· εἶδος δέ τι τοῦ ἀγείρειν χελιδονίζειν Ῥόδιοι καλοῦσιν, ὃ γίνεται τῷ Βοηδρομιῶνι μηνί. χελιδονίζειν δὲ λέγεται διὰ τὸ εἰωθὸς ἐπιφωνεῖσθαι· 

ἦλθʼ, ἦλθε χελιδὼν 
καλὰς ὧρας ἄγουσα, 
καλοὺς ἐνιαυτούς, 
ἐπὶ γαστέρα λευκά, 
ἐπὶ νῶτα μέλαινα. 
παλάθαν σὺ προκύκλει 
ἐκ πίονος οἴκου 
οἴνου τε δέπαστρον 
τυροῦ τε κάνυστρον. 
καὶ πυρῶν ἁ χελιδὼν 
καὶ λεκιθίταν οὐκ ἀπωθεῖται. 
πότερʼ ἀπίωμες ἢ λαβώμεθα; 
εἰ μέν τι δώσεις· 
εἰ δὲ μή, οὐκ ἐάσομεν, 
ἢ τὰν θύραν φέρωμες 
ἢ θοὐπέρθυρον 
ἢ τὰν γυναῖκα 
τὰν ἔσω καθημέναν· 
μικρὰ μέν ἐστι, 
ῥᾳδίως νιν οἴσομες. 
ἂν δὴ φέρῃς τι, 
μέγα δή τι φέροιο. 
ἄνοιγʼ ἄνοιγε 
τὰν θύραν χελιδόνι· 
οὐ γὰρ γέροντές ἐσμεν, 
ἀλλὰ παιδία. 
τὸν δὲ ἀγερμὸν τοῦτον κατέδειξε πρῶτος Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος ἐν Λίνδῳ χρείας γενομένης συλλογῆς χρημάτων.

Το άσμα προέρχεται πιθανόν πριν απο τον 5ο π.Χ. αιώνα, αφού και ο Αριστοφάνης, φαίνεται να έχει υπόψη του κάποιο "χελιδόνισμα" που τραγουδούσαν τα παιδιά απο σπίτι σε σπίτι τον μήνα Βοηδρομιώνα (15 Φεβρουαρίου - 15 Μαρτίου)

  Πουλί σε κλουβί της Αρχαίας Μακεδονίας

Η χελιδόνα με το κλουβί της στην Τερπνή

Τα πρώτα βυζαντινά χρόνια το ελληνικό έθιμο της "χελιδόνας" θεωρήθηκε ειδωλολατρικό και απαγορεύτηκε από την εκκλησία, από την "εν Τρούλλω" 6η Οικουμενική Σύνοδο το 939 μ.Χ. ως κατάλοιπο του ελληνικού εθνικισμού. 
Παρ΄όλα αυτά τα παιδιά συνέχιζαν να τραγουδούν τον ερχομό της άνοιξης κι έτσι το έθιμο διατηρήθηκε ακριβώς όπως στην αρχαιότητα

Ετσι και σήμερα σε πολλές περιοχές της χώρας μας, Ηπειρο, Μακεδονία, Θράκη και Δωδεκάνησα, την 1η ή την 21η Μαρτίου που είναι και ημέρα εαρινής ισημερίας, τα παιδιά γυρνούν στα σπίτια κρατώντας ένα ομοίωμα χελιδονιού και τραγουδούν τα "χελιδονίσματα".

Χελιδόνα με ομοίωμα Λαζάρου